ကမၻာ့အထင္ကရစစ္ပြဲမ်ား

အေစာဆံုးစစ္လက္နက္ ----------> သစ္သားလွံအက်ိဳးတစ္ခုျဖစ္သည္။၁၉၁၁ခုႏွစ္ဧျပီလအဂၤလန္္
ကြၽန္းအက္ဆက္ျပည္နယ္တြင္ေတြ႕ခဲ။ လွံက်ိဳးသက္တမ္းမွာသိပၸံနည္း
ျဖင့္္စစ္ေဆးႏိုင္ သည့္သက္တမ္းထက္ပင္ေက်ာ္လြန္ေနေသးသည္ဟုဆိုသည္ ပညာရွင္မ်ားက
ထိုလွံက်ိဳးကိုခ ရစ္မေပၚမွီႏွစ္ေပါင္း၂သိန္းခန္႔မွစစ္လက္ႏွက္တခုျဖစ္သည္ဟုခန္႔မွန္းၾကသည္။

အရွည္ၾကာဆံုးစစ္ပြဲ---->ကမၻာသမိုင္းတြင္ျဖစ္ပြားေသာစစ္ပြဲၾကီးမ်ားအနက္ကာလအရွည္ၾကာ
ဆံုးစစ္ပြဲမ်ားအဂၤလန္ႏွင့္ျပင္သစ္တို႔ျဖစ္ပြားခဲ့ၾကေသာႏွစ္တရာစစ္ပြဲျဖစ္
သည္။ သကၠရာဇ္၁၃၃၈မွ၁၄၅၃ ထိ ၁၁၅ႏွစ္တိုင္တိုင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။
ထိုအတူျပတ္ေတာင္း
ျပတ္ေတာင္းျဖစ္ပြားခဲ့ေသာခရူးဆိတ္စစ္ပြဲမွာလည္းပထမခရူးဆိတ္စစ္ပြဲ(၁၀၉၆-၁၁၀၄)မွန၀မ
ခရူးဆိတ္စစ္ပြဲ(၁၂၇၀-၁၂၉၁)
အထိသက္တမ္းအားျဖင့္၁၆၅ႏွစ္ၾကာျမင့္ခဲ့သည္ဟုဆိုႏုိင္သည္။

အတိုဆံုးစစ္ပြဲ----------> ကမၻာအတိုဆံုးစစ္ပြဲမွာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံႏွင့္အာဖရိကတိုက္မွဇန္ဇီဘာ(ယ
ခုတန္ဇန္နီးယားႏိုင္ငံ၏တစိတ္တေဒသ) တို႔ျဖစ္ပြားေသာစစ္ပြဲျဖစ္
သည္။၁၈၉၆ခုႏွစ္ၾသဂုတ္လ၂၇ရက္ေန႔ နံက္၉နာရီ၂မိနစ္မွ၉နာရီ၄၀မိနစ္အထိသာၾကာသည္။
ျဗိတိသွ်ေရေၾကာင္းဗိုလ္ခ်ဴပ္ဟယ္ရီဟုိး၀ပ္ေရာ္ဆင္ဦးစီးေသာျဗိတိသွ်ေရတပ္ဖြဲ႕သည္ကုိယ့္
ကိုယ္ကိုဘုရင္ေျမွာက္ျပီးနန္းတက္ေနေသာဆူလတန္ဆစ္ခါလစ္ကိုနန္းေတာ္မွထြက္၍လက္
နက္ခ်ရန္ရာဇသံေပးသည္။
မလိုက္နာေသာေၾကာင့္တပ္ဖြဲ႕မွ၃၈မိနစ္ၾကာအေျမွာက္မ်ားျဖင့္ပစ္
ခတ္ျပီးေသာအခါမွလက္နက္ခ်သည္။အေသအေပ်ာက္အမ်ားဆံုးစစ္ပြဲ--> စစ္အတြင္းေသဆံုးၾကေသာလူသားတို႔၏အေရအတြက္
ႏွင့္တိုင္းတာမည္ဆိုလွ်င္ကမၻာေပၚတြင္အေသအေပ်ာက္အမ်ား
ဆံုးစစ္ပြဲမွာ ဒုတိယကမၻာစစ္ၾကီး (၁၉၃၉-၁၉၄၅) ျဖစ္သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အၾကီးအတြင္း ေသဆံုးၾကရေသာစစ္သည္ႏွင့္အရပ္သားစုစုေပါင္းမွာ
၅၄သန္း၈သိန္းခန္႔ရွိမည္ဟုခန္႔မွန္းၾက သည္။ယင္းတို႔အနက္
ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုတစ္ခုတည္း၏အေသအေပ်ာက္မွာ ၇သိန္း၈ သိန္းရွိသည္ဟုဆိုသည္။
လူဦးေရအခ်ိဳးအစားအရစစ္ဒဏ္အခံရဆံုးႏိုင္ငံမွာ ပိုလန္ႏိုင္ငံျဖစ္ သည္။
စစ္အတြင္းပိုလန္လူမ်ိဳး၆၀၂၈၀၀၀ခန္႔ေသဆံုခဲ့ရာ ထုိပမာဏမွာ
လူဦးေရစုစုေပါင္း၏ ၂၂.၂% ပင္ျဖစ္သည္
ပထမကမၻာစစ္အတြင္းတိုက္ပြဲတြင္က်ဆံုးေသာဦးေရမွာကိုးသန္းေက်ာ္ (၉၇၀၀၀ ၀၀၀)
ဦးသာရွိျပီ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းတို္က္ပြဲတြင္က်ဆံုးေသာဦးေရမွာ၁၅သန္း
ေက်ာ္ (၁၅၆၀၀ ၀၀၀)ဦးခန္႔ရွိသည္။

အဆိုးရြားဆံုးျပည္တြင္းစစ္--------> သမိုင္းစဥ္တြင္လူအေသအေပ်ာက္အမ်ားဆံုးျပည္တြင္း
စစ္မွာတရုတ္ျပည္တြင္မန္ခ်ဴးအစိုးရလက္ထက္၁၈၅၁ခုႏွစ္ မွ ၁၈၆၄ခုႏွစ္အထိျဖစ္ပြားခဲ့ေသာတိုင္ပင္သူပုန္ထသမွ်ျဖစ္သည္။
ထုိကာလအတြင္းေသဆံုးသူစု စုေပါင္းမွာ သန္း၂၀ မွ သန္း၃၀ ခန္႔
အတြင္းရွိမည္ဟုခန္႔မွန္းထားၾကသည္။

စရိတ္အၾကီးဆံုးစစ္ပြဲ-----------> ဒုတိယကမၻာစစ္ၾကီး၏ကုန္ၾကစရိတ္မွာကမၻာေပၚတြင္ျဖစ္ျပီး
သမွ်စစ္ပြဲအားလံုးကုန္က်စရိတ္စုစုေပါင္းအေမရိကန္ေဒၚလာ
၁.၆ထရီလီယံ(သန္းေပါင္း၁၅၀၀၀ ၀၀၀) ရွိမည္ဟုသိရသည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းဆိုဗီ ယက္ျပည္ေထာင္စု၏ကုန္က်စရိတ္မွာ ေဒၚလာသန္းေပါင္း ၂၈၀ ၀၀၀ ရွိျပီး
အေမရိကန္ျပည္ ေထာင္စု၏ကုန္က်စရိ္တ္မွာသန္းေပါင္း၅၃၀ ၀၀၀
ရွိသည္ဟုခန္႔မွန္းသည္။

ေသြးေခ်ာင္းအစီးဆံုးတိုက္ပြဲ -----> သမိုင္းစဥ္တြင္စစ္သည္အေသအေပ်ာက္အမ်ားဆံုးတိုက္
ပြဲမွာပထမကမၻာစစ္အတြင္း၁၉၁၆ခုႏွစ္ဇူလိုင္လ(၁)ရက္ေန႔မွ ႏို၀င္ဘာလ(၁၉)ရက္ေန႔အထိျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ “ ဆြမ္း” တိုက္ပြဲျဖစ္သည္။
ထုိတုိက္ပြဲတြင္ႏွစ္ဦး ႏွစ္ဖက္က်ဆံုးသူေပါင္း(၁)သန္းေက်ာ္(၁၀၄၃၈၉၆)
ရွိသည္။ မဟာမိတ္တို႔ဘက္မွက်ဆံုးသူဦး ေရ ၆၂၃၉၀၇ ဦးရွိျပီး ဂ်ာမဏီ
ဘက္မွက်ဆံုးသူဦးေရ ၄၁၉၉၈၉ ဦးရွိသည္ဟုဆိုသည္။ အရပ္
သားမ်ားအပါအ၀င္လူအေသအေပ်ာက္အမ်ားဆံုးတိုက္ပြဲမွာ
ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းျဖစ္ပြားခဲ့ ေသာ “စတာလင္ဂရက္” တိုက္ပြဲျဖစ္သည္။
ထိုတိုက္ပြဲတြင္ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္က်ဆံုးသူစုစုေပါင္း တသန္းသံုးသိန္းခန္႔
ရွိမည္ဟုခန္႔မွန္းထားသည္။ ဂ်ာမန္ဗိုလ္ခ်ဴပ္ၾကီးဖီးမာရွယ္ “ ဖရက္ဒရစ္ဖြန္
ပါလပ္” က ၁၉၄၃ခုႏွစ္
ေဖေဖၚ၀ါရီလ၂ရက္ေန႔တြင္လက္နက္ခ်ျခင္းျဖင့္ထုိတုိက္ပြဲျပီးဆံုးခဲ့ သည္။

အၾကီးဆံုးေရေၾကာင္းတိုက္ပြဲ------> သမိုင္းစဥ္တြင္ သေဘၤာႏွင့္ေလယာဥ္ အေရအတြက္အ
မ်ားဆံုးပါ၀င္တိုက္ခိုက္ခဲ့ေသာေရေၾကာင္းတိုက္ပြဲမွာဖိလစ္ပိုင္ ကြၽန္းစုအနီးျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ဓလတီပင္လယ္ေကြ႕တိုက္ပြဲျဖစ္သည္။
ထုိတိုက္ပြဲတြင္ စစ္သေဘၤာ ၂၃၁စီးႏွင့္ေလယာဥ္၁၉၉၆
စင္းတို႔ပါ၀င္တုိက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္း၁၉၄၄
ခုႏွစ္ေအာက္တိုဘာလ၂၂ရက္ေန႔မွ၂၇ ရက္ထိတုိက္ခိုက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။
ထုိတိုက္ပြဲၾကီး တြင္မဟာမိတ္စစ္သေဘၤာ ၁၆၆စီး ၊ စစ္ေလယာဥ္ ၁၂၈၀
စင္းတို႔ႏွင့္ ဂ်ပန္စစ္သေဘၤာ ၆၅စီး ၊ စစ္ေလယာဥ္ ၇၁၆
စင္းတို႔ရင္ဆိုင္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ဂ်ပန္စစ္သေဘၤာ၂၆စင္းႏွင့္အေမရိ
ကန္စစ္သေဘၤာ ၆စင္းနစ္ျမဴပ္ခဲ့သည္။ပထမကမၻာစစ္အတြင္း ၁၉၁၆ ခုႏွစ္ေမလ
၃၁ရက္ေန႕ တြင္ျဗိတိသွ်စစ္သေဘၤာ၁၅၀စီးႏွင့္ ဂ်ာမန္စစ္သေဘၤာ၁၀၁စီးတို႔သည္
ဂ်ဴလင္းေရေၾကာင္း တိုက္ပြဲၾကီးတြင္ရင္ဆိုင္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။
ထုိတိုက္ပြဲၾကီးတြင္ျဗိတိသွ်စစ္သေဘၤာ၁၄စီးႏွင့္ စစ္ သည္၆၀၉၇
ဦးဆံုးရႈံးခဲ့ျပီး
ဂ်ာမန္ဘက္မွစစ္သေဘၤာ၁၁စီးႏွင့္စစ္သည္၁၅၄၅ဦးဆံုးရႈံးခဲ့ သည္။

အၾကီးဆံုးေရေၾကာင္းခ်ီစစ္ဆင္မႈ-----> ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္း၁၉၄၄ခုႏွစ္ဇြန္လ၆ရက္ေန႕
တြင္ျပင္သစ္ “ေနာ္မန္ဒီ” ကန္ရိုးတန္းတေလွ်ာက္ထုိး စစ္ဆင္ခဲ့ေသာမဟာမိတ္တို႔၏ ၾကည္း ၊ ေရ ၊ ေလ စစ္ဆင္မႈသည္သမိုင္းတြင္
အၾကီးဆံုးေရ ေၾကာင္းခ်ီစစ္ဆင္မႈျဖစ္သည္။
ပထမသံုးရက္အတြင္းသေဘၤာ၇၄၅စီးသည္သေဘၤာအုပ္စုအျဖစ္
ဖြဲ႕စည္းျပီးကမ္းထိုးယဥ္၄၀၆၆စီး၏ အကူအညီျဖင့္စစ္သည္ေပါင္း ၁၈၅၀၀၀
ဦးႏွင့္ယာဥ္ေပါင္း ၂၀၀၀၀ ကိုသယ္ယူပို႔ေဆာင္ေပးခဲ့သည္။
ထုိးစစ္ဆင္မႈတြင္ေလထီးစစ္သည္ ၁၈၀၀၀ ကိုေလ ယာဥ္၁၀၈၇စင္းမွခ်ေပးခဲ့သည္။
တပ္မ၄၂ခုကိုေလေၾကာင္းမွေလယာဥ္၁၃၁၇၅ စင္းျဖင့္အကူ အညီေပးခဲ့သည္။
တလအတြင္းစစ္သည္ ၁၁၆၀၀၀၀ ၊ စစ္ယာဥ္ေပါင္း၂၀၀ ၀၀၀ ႏွင့္လက္နက္
ပစၥည္းတန္ခ်ိန္ ၈၄၀ ၀၀၀ ကိုဥေရာပကမ္းေျခသို႔
အေရာက္ပို႔ေဆာင္ေပးႏိုင္ခဲ့သည္။

အၾကီးဆံုးေလေၾကာင္းခ်ီစစ္ဆင္မႈ------> အၾကီးဆံုးေလေၾကာင္းခ်ီစစ္ဆင္မႈမ်ား ၁၉၄၄ခုႏွစ္
စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္ေန႔တြင္နယ္သာလန္ႏိုင္ငံ အင္ဟမ္အနီး ၊ အဂၤလိပ္ႏွင့္အေမရိကန္တပ္မ၃ခု (စစ္သည္၃၄၀၀၀)ကို ေလယာဥ္အစီး၂၈၀၀
စက္မဲ့ေလယာဥ္၁၆၀၀တို႔ျဖင့္ေလေၾကာင္းမွေပးပုိ႔တုိက္ပြဲ၀င္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

အၾကီးဆံုးဆုတ္ခြာမႈ ---------> သမိုင္းစဥ္တြင္အၾကီးဆံုးဆုတ္ခြာမႈမွာ၁၉၄၀ျပည့္ႏွစ္ ေမလ
၂၇ ရက္ေန႔မွဇြန္လ၄ရက္ေန႔အတြင္းျပင္သစ္ႏိုင္ငံ “ဒန္းကပ္” မွ အဂၤလန္ကြၽန္းသို႔ျဗိတိသွ်ႏွင့္ျပင္သစ္စစ္သည္၃၃၈၂၂၆ဦးတုိ႔ျပန္လည္ဆုတ္ခြာမႈျဖစ္သည္။
ထို သို႔ဆုတ္ခြာရာတြင္အရပ္ဘက္ႏွင့္စစ္ဘက္ေရယာဥ္ေပါင္း၁၂၀၀တို႔က
သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေပးခဲ့ ရသည္။

အဆိုးရြားဆံုးပိတ္ဆို႔မႈ -------> သမိုင္းစဥ္တြင္အဆိုးရြားဆံုး၀ိုင္း၀န္းပိတ္ဆို့မႈမွာဒုတိယကမၻာ
စစ္အတြင္းဆိုဗီယက္ျပညေ္ထာင္စုရွိလီနင္ဂရက္ျမိဳ.ကိုဂ်ာမန္
တပ္မ်ားကရက္ေပါင္း ၈၈ၾကာ၀ိုင္း၀န္းပိတ္ဆို့ထားမႈျဖစ္သည္။ဂ်ာမန္တပ္မ်ားသည္၁၉၄၁ခုႏွစ္
ၾသဂုတ္လ၃၁ရက္ေန႔မွ၁၉၄၄ခုႏွစ္ ဇႏၷ၀ါရီလ ၁၇ရက္ေန႔အထိ
ပိတ္ဆို႔ထားရာလီနင္ဂရက္ျမိဳ႕
အတြင္းရွိစစ္သည္မ်ားႏွင့္အရပ္သားစုစုေပါင္း၁.၃သန္းမွ၁.၅သန္းအထိေသဆံုးခဲ့ၾကသည္ဟုသိရသည္။

ခရီးအေ၀းဆံုးသြားေရာက္တိုက္ခိုက္မႈ ------> ေလေၾကာင္းစစ္သမိုင္းတြင္ခရီးအေ၀းဆံုးသြား
ေရာက္တိုက္ခိုက္မႈမွာမၾကာေသးမွီကျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ေဖာ့ကလန္စစ္ပြဲအတြင္းကျဖစ္သည္။
ထုိစစ္ပြဲတြင္ျဗိတိသွ်ေလတပ္မွေဗာ္လကန္အမ်ိဳးအစား
ဗံုးၾကဲေလယာဥ္တစ္စင္းသည္အက္ဆက္ရွင္းကြၽန္းမွေဖာ့ကလန္ကြၽန္းရွိ
ပို႔စတင္လီျမိဳ႕သို႔သြား ေရာက္ဗံုးၾကဲတိုက္ခိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။
ထုိခရီးမွာအသြားအျပန္မိုင္၈၀၀၀ေက်ာ္ကြာေ၀းသည္။

သုတပေဒသစာေစာင္အတြဲ၁၃၊ အမွတ္၂ ဧျပီလ၁၉၈၆ထုတ္စာအုပ္မွ

Ref: crazybag.ning.com by diэ н@яd