အိုင္းစတိုင္း (Einstein) မွားခဲ့တဲ့ အခ်က္ ၃ ခ်က္

အလုံးစုံၿပီးျပည့္စုံတဲ့လူ မရွိဘူးတဲ့။ (Nobody's perfect!) ။ အိုင္းစတိုင္း ( Einstein) လို လူေတာင္မွ မွားခဲ့ေသးပါသတဲ့။ "သူရဲ႕ ထူးခၽြန္ေျပာင္ေျမာက္မႈေတြနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္လိုက္ရင္ေတာ့ အိုင္းစတိုင္းဟာ အမွား မ်ားမ်ားစားစား မလုပ္ခဲ့ပါဘူး၊ တခ်ိဳ႕အခ်ိန္ေတြမွာေတာ့ ေကာက္ခ်က္အလြဲေတြ ခ်ခဲ့ျ့ပီး အဲဒီအထဲက အခ်ိဳ႕ကေတာ့ အမွန္တစ္ကယ္ကို ဆိုးဆိုး႐ြား႐ြား လြဲမွားခဲ့တယ္'' လို႔ ႐ူပေဗဒ ပညာရွင္ ဒန္ဟူးပါး ( Dan Hooper) ကေျပာပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူ႕ရဲ႕ ႀကီးႀကီးမားမား အမွားေတြထဲက ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သူအမွန္ကို ျမင္တဲ့အခါ အရမ္းႀကီးမွားသြားတာမ်ိဳးလည္း မဟုတ္ေနျပန္ဘူး။ တခ်ိဳ႕ကိစၥေတြမွာဆို ႏွစ္အနည္းငယ္ၾကာမွ သူမ်ားေတြ မေတြ႕ႏိုင္ေသးတဲ့ သူရဲ႕အမွားကို သူကိုယ္တိုင္ျပန္ေတြ႕တာမ်ိဳးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီအထဲက ဒီ ၃ ခု ကို ေလ့လာၾကည့္ၾကတာေပါ့။

၁။ တြင္းနက္မ်ား (Black Holes)
======================
1915 ခုႏွစ္မွာ ၊ Einstein ဟာ သူ႕ရဲ႕ 20 ရာစု ႐ူပေဗဒ သမိုင္းမွာ အႀကီးမားဆုံးျဖစ္တဲ့ ေယဘုယ် ႏႈိင္းရ သီအိုရီ ( General Theory of Relativity) ( ဆြဲငင္အားဆိုတာ ဗလာနယ္ (space) ရဲ႕ ေကာက္ေကြးမႈတစ္ခုသာျဖစ္တယ္) ကို ခ်ျပၿပီး လအနည္းငယ္ အၾကာမွာ ကားလ္ရွာဝါက္ဇ္ခ်ိဳင္းဒ္ (Karl Schwarzschild) ဆိုတဲ့ ဂ်ာမနီလူမ်ိဳး ႐ူပေဗဒ ပညာရွင္က Einstein ရဲ႕ Theory ကိုသုံးၿပီး ၾကယ္အမ်ားအျပားဝန္းရံေနတဲ့ စၾကဝဠာရဲ႕ ပုံစံၾကမ္း ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ Einstein ကို အထင္ႀကီးေနၾကတာဆိုေတာ့ နည္းနည္း႐ႈပ္ေထြးသြားတယ္။ အဲဒီ ပုံစံၾကမ္းအရ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ ၾကယ္တစ္လုံးရဲ႕ ျဒပ္ထုကို လုံေလာက္တဲ့ အ႐ြယ္အစားအထိ က်ဳံ႕သြင္းလိုက္မယ္ဆိုရင္ သဘာဝရဲ႕ နိယာမေတြ မွားယြင္းကုန္မွာပါ။
( ၾကယ္ေတြေသ (ေလာင္စာကုန္ခမ္း) သြားရင္ တြင္းနက္ (Black Hole) အျဖစ္ေျပာင္းသြားပါတယ္ - စကားခ်ပ္)။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိထားတဲ့ ျဖစ္ရပ္အတိုင္းဆိုရင္ တြင္းနက္ Black Hole ဆိုတာ သိပ္သည္းဆ နဲ႔ ဆြဲငင္အား အဆုံးမရွိ (Infinity) ျဖစ္ေနတဲ့ ေနရာပါ။ ေနာက္ထပ္ အေထာက္အထားအေနနဲ႔ ႐ူပေဗဒ ပညာရွင္ ေဂ်-ေရာဘတ္ ေအာ့ပန္ဟိန္းမာ (J.Robert Oppenheimer ) နဲ႔ သူ႕ရဲ႕ တပည့္ေက်ာင္းသား ဟာထ္တလန္ အက္စ္ ဆိုင္ဒါ (Hartland S.Snyder) တို႔ရဲ႕ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ အရ ျဒပ္ထုႀကီးမားလွတဲ့ ၾကယ္ေတြဟာ အၿမဲတမ္း ဒီအတိုင္းပဲ တိတိက်က် ျပဳမူမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ( ဆြဲငင္အား မရွိဘူးလို႔ ေျပာခဲ့တဲ့ သူရဲ႕ Theory ဟာ Black Holes ေတြကို ခၽြင္းခ်က္ေပးခဲ့ရတာေၾကာင့္ Einstein မွားယြင္းခဲ့တာပါ - စကားခ်ပ္)

၂။ စၾကဝဠာ ရဲ႕ ျပန္႔ကားေနမႈ (The expansion of the Universe)
===========================================
စၾကဝဠာ (The Universe) ရဲ႕ အေၾကာင္းကို ေလ့လာေတြရွိမႈေတြ ျဖစ္လာတိုင္းမွာ ဟုတ္ပါ့မလား ဆိုတဲ့ စိတ္နဲ႔ အံဩၾကရတယ္ မဟုတ္လား။ Einstein အတြက္ေတာ့ဒီကိစၥဟာ ျပႆနာ ျဖစ္လာျပန္ပါၿပီ။ စၾကဝဠာတစ္ခုလုံးအတြက္ ေယဘုယ် ႏႈိင္းရသီအိုရီကို ထုတ္လိုက္တုန္းက လူတိုင္းသိထားတဲ့ ၿငိမ္ေနတဲ့၊ မေျပာင္းလဲတဲ့ စၾကဝဠာ သာျဖစ္ခဲ့ၿပီး ျပန္႔ကားျခင္း၊ က်ဳံ႕ဝင္ျခင္း ေတြရွိေနေၾကာင္း မသိခဲ့ေသးပါဘူး။ သိပၸံပညာ နယ္ပယ္တစ္ခုလုံးက အသိသညာေတြကို သူ႕ရဲ႕ တြက္ခ်က္မႈေတြက ေျပာင္းျပန္လွန္ျပစ္မလား? သူ႕ရဲ႕ တြက္ခ်က္မႈေတြပဲ မွားေနမလား?

အဲဒီေနာက္ သူဟာ စၾကဝဠာေဗဒဆိုင္ရာ ကိန္းေသ ( Cosmological Constant) အျဖစ္ Lambda ဆိုတဲ့ သေကၤတ ကို ထည့္သြင္းၿပီး စၾကဝဠာ ရဲ႕ က်ဳံ႕ျခင္း၊ျပန္႔ကားျခင္း ခ်ိန္ၫွိဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ သိပ္မၾကာခင္ ၁၉၁၉ ခုႏွစ္မွာပဲ ေလ့လာခ်က္အသစ္ေတြက စၾကဝဠာ ႀကီး ျပန္႔ကားလာေနတာ အတည္ျပဳေပးလိုက္ပါတယ္။ သူရဲ႕ Cosmological Constant ကို မဟာအမွား (biggest blunder) လို႔ေျပာစမွတ္တြင္ေတာ့တာပါပဲ။

သိပၸံပညာရွင္ေတြက အဲ့ဒီ Cosmological Constant ကိန္းေသ ကို စၾကဝဠာအား ျပန္႔ကားေစတဲ့ အားတန္ဖိုး အျဖစ္ ရည္ၫႊန္းဖို႔ အဆိုျပဳက်ေပမယ့္လည္း တစ္ကယ္တန္း အလုပ္မျဖစ္ခဲ့ပါဘူး။

၃။ လၽွပ္စစ္သံလိုက္(အမႈန္) ခြဲထုတ္ျခင္း ( Quantum Entanglement)
====================================
လၽွပ္စစ္သံလိုက္စြမ္းအင္ဆိုင္ရာပညာ(Quantum Mechanic ) ေတြ ေခါတ္ေရာက္လာတဲ့ အခါ Einstein ဟာ အဲဒီ ပညာရပ္ အတြက္ ႀကီးႀကီးမားမား ကူညီပံ့ပိုးမႈကိုေရာ ႀကီးႀကီးမားမား ေဝဖန္မႈကိုေရာ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ 1905 ခုႏွစ္မွာ သူက အလင္း (Light) ဟာ အမုွန္ (particle)အေနနဲ႔ေရာ လႈိင္း (wave) အေနနဲ႔ေရာ ျပဳမူတာကို ေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီး (Photon)လို႔ေခၚတဲ့ အလင္းထဲမွာပါတဲ့ အမႈန္ အေၾကာင္း ကို တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ပထမ လၽွပ္စစ္သံလိုက္ နိယာမ (The first quantum theory) ကို ထုတ္ေဖာ္ခဲ့တဲ့ ဝါနာဟိုင္စင္ဘတ္ (Warner Heisenberg) နဲ႔ အာဝင္ရွ႐ိုဒင္ဂါ (Erwin Schrodinger) တို႔ထက္ ဆယ္စုႏွစ္ တစ္ခုစာေလာက္ေစာေနပါတယ္။ ပထမ လၽွပ္စစ္သံလိုက္ နိယာမ အရ ဆိုရင္ အမႈန္တစ္ခုဟာ တစ္ခ်ိန္ထဲမွာ အေနအထား ၂ မ်ိဳးနဲ႔ တည္ရွိေနႏိုင္တယ္၊ (သြားေနတာ နဲ႔ ရပ္ေနတာ) သင္က သူ႕ရဲ႕ အဟုန္(Momentum) ကို ေလ့လာရင္ သူ႕ရဲ႕ တည္ေနရာ (Location) ကို မသိႏိုင္ဘူး၊ တည္ေနရာကိုေလ့လာရင္ အဟုန္ကို မသိႏိုင္ဘူး။

Einstein ကေတာ့ နိယာမ အသစ္ကို သိပ္မေတြးပါဘူး။ ႐ူပေဗဒ ပညာရွင္ ဘိုးရစ္ ပိုေဒါစကီး (Boris Podolsky) နဲ႔ ေနသန္ ႐ိုဆန္ (Nathan Rosen) တို႔ကေတာ့ သခ်ာၤနည္းေတြကို သုံးၿပီး အမႈန္ ၂ ခုကို ခြဲထုတ္ လိုက္မယ္ဆိုရင္ သူတို႔ ၂ ခုဟာ ဗလာနယ္(space) မွာပင္ျဖစ္ေနပါေစ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု အျပန္အလွန္ျပဳမူေနတာကို ေတြရေၾကာင္း သက္ေသျပခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ အမႈန္ ၂ ခု ၾကားထဲက အျပန္အလွန္ သတင္းပို႔မႈဟာ အလင္းအလ်င္ ထက္ျမန္တယ္ လို႔ ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ Einstein ရဲ႕ အထူးႏႈိင္းယွဥ္သီအိုရီ (Special theory of relativity) အရ အလင္းထက္ျမန္တာ မရွိဘူးလို႔ဆိုထားပါတယ္။ အဲ့ဒါကို The EPR paradox ( Einstein–Podolsky–Rosen paradox) (Paradox- အျမင္အားျဖင့္ မွားဟန္ရွိေသာ္လည္း သေဘာတရား မွန္ကန္ေနျခင္း) အျဖစ္ ထားခဲ့ပါတယ္။ ဂၽြန္စတီးဝတ္ထ္ဘဲလ္ (John Stewart Bell) ဆိုတဲ့ ႐ူပေဗဒ ပညာရွင္ တီထြင္လိုက္တဲ့ ယေန႔ေခတ္သုံး အမႈန္ခြဲတဲ့ နည္းပညာကိုေတာ့ Einstein ဟာ မေသခင္ ေတြ႕မသြားခဲ့ရွာပါဘူး။

(မူရင္း ေဆာင္းပါးကိုသာ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္တဲ့အတြက္ လိုအပ္မယ္ထင္တဲ့ အခ်ိဳ႕ အခ်က္ေတြကို ထပ္မံ ထည့္သြင္း ေပးလိုက္ပါရေစ)

Quantum Entanglement - အလင္းထဲမွာပါဝင္တဲ့ photon ဟာ particle ၂ ခု နဲ႔ ဖြဲ႕စည္းထားၿပီး အဲ့ဒီႏွစ္ခုဟာ ႐ူပေဗဒနည္း အရ အျပန္အလွန္ဆက္ဆံမႈ (interact) ရွိတယ္။ ေလဆာေရာင္ျခည္ကို ေက်ာက္သလင္းထဲ ျဖတ္ေစခဲ့မယ္ဆိုရင္ ဒီအမႈန္ေတြဟာ အကြာအေဝးတစ္ခုအထိျခားနားသြားမွာျဖစ္ၿပီး တစ္ခုကိုေနရာေ႐ြ႕ေစတာနဲ႔ ေနာက္တစ္ခုပါ ခ်က္ခ်င္းေနရာလိုက္ေ႐ြ႕တာျဖစ္ပါတယ္။ အလင္းအလၽွင္ထက္ အဆ ၁၀၀၀၀ ေလာက္ ေဝးေစဦးေတာ့ သီအိုရီ အရ သူတို႔ ၂ ခုဟာ ခ်က္ခ်င္း interact ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ေတြ႕စမ္းသပ္မႈကေတာ့ ၅၀၀ ကီလိုမီတာ ပဲလုပ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ Einstein က ဒီအျဖစ္ကို ''Spooky action at a distance'' လို႔ဆိုခဲ့ၿပီး ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ေျပာရရင္ ''အံဩကုန္ႏိုင္ဖြယ္ ျဖစ္ရပ္ပဲ'' လို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

Photons- ေသးငယ္လွၿပီး လၽွပ္စစ္စြမ္းအင္ကို ထုပ္ပိုးထားတဲ့ စြမ္းအင္ထုပ္ကေလးေတြ ျဖစ္တယ္။ ျဒပ္ထု 0 ျဖစ္ၿပီး အလင္းရဲ႕အလ်င္နဲ႔ သြားႏိုင္တယ္။ အလင္းဆိုတာ photon ေတြ စီးဆင္းရာ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုသာ ျဖစ္ၿပီး photon ေတြဟာ အမႈန္အေနနဲ႔ေရာ လႈိင္း အေနနဲ႔ေရာ လုပ္ေဆာင္တာျဖစ္ပါတယ္။

Einstein's special relativity theory- E=mc²
E=energy (စြမ္းအင္)
m=mass (အရာဝထၳဳ ၏ ျဒပ္ထု)
c=speed of light (အလင္း၏အလ်င္)

အရာဝထၳဳ တစ္ခုဟာ အလင္းရဲ႕ အလ်င္နဲ႔ သြားႏိုင္ဖို႔ အဆုံးမဲ့ စြမ္းအင္လိုပါတယ္။ အဆုံးမဲ့ စြမ္းအင္ အတြက္ အဆုံးမဲ့ ျဒပ္ထုလိုပါတယ္။ ႐ူပေဗဒ သေဘာမွာ အဆုံးမဲ့ ဆိုတာ မရွိပါဘူး။ အဲ့ဒီေတာ့ ဘယ္အရာကမွ အလင္းလိုမ်ိဳး မသြားႏိုင္ပါဘူး။ ဒီသီအိုရီ တစ္ခုနဲ႔တင္ စၾကဝဠာ ထဲက အေၾကာင္းအရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ရွင္းျပလို႔ရပါတယ္။ ေနာက္အေၾကာင္းတိုက္ဆိုင္တဲ့အခါ အလ်င္းသင့္သလို တင္ျပေပးသြားပါ့မယ္။
Ref: Curiosity ''3 things Einstein got wrong''
Zuluu(႐ိုးရာေလး)
Credit:yoyarlay